Autor: Piotr Kieniewicz

Dzisiaj zderzają się w liturgii słowa dwie opowieści o Bożej winnicy. Najpierw o takiej, co mimo troski i starannej uprawy nie przynosi owoców a tylko cierpkie jagody. Potem o tej, której owoce nie trafiają do właściciela – uderza w niego pycha i zachłanność odpowiedzialnych za nią dzierżawców. Pierwsza ma być rozgrabiona. Druga – oddana innym.

Winnicą Pana jest Jego lud. Jakkolwiek prorok mówi o narodzie izraelskim, nie można nie odnieść jego słów i do nas, ludu Nowego Przymierza. Jakie owoce przynosimy. I nie można nie zapytać, na ile my, którym powierzona została odpowiedzialność za Kościół, oddajemy plon Panu Winnicy.

Nie ma co się zasłaniać pewnością Obietnicy, bo choć Boże wybory i obietnice są niezmienne, to przynoszą błogosławieństwo tylko tym, którzy wypełniają Bożą wolę. Zatem: jakie owoce przynosimy? Czy oddajemy Bogu to, co do Niego należy? – Tu przypomina się historia z denarem i pytaniem o podatki: „oddajcie Cezarowi to, co należy do Cezara (czyli denar), a Bogu to, co należy do Boga (czyli człowieka, stworzonego na obraz i podobieństwo Boga)”. Zatem, czy rzeczywiście On jest pierwszy i ponad wszystko? Czy Jego głosu słuchamy? Jego wolę pełnimy?

Powierzono nam winnicę Pańską. Nie wystarczy o nią zadbać najlepiej, jak to tylko możliwe. Nie wystarczy, że uzyskamy obfite i dorodne plony. One nie są nasze. Powierzone dobra należą do Pana i Jemu mamy oddać to, co się Jemu należy. Tak naprawdę, mamy Mu oddać wszystko. A choć głowa może i wie, że Pan Winnicy nie da zginąć swoim robotnikom, pokusa, by sobie zatrzymać plony, zawsze się będzie czaić u naszych drzwi.

Zostawia nam św. Paweł zachętę: „wszystko, co jest prawdziwe, co godne, co sprawiedliwe, co czyste, co miłe, co zasługuje na uznanie: jeśli jest jakąś cnotą i czynem chwalebnym – to bierzcie pod rozwagę. Czyńcie to, czego się nauczyliście, co przejęliście, co usłyszeliście i co zobaczyliście u mnie, a Bóg pokoju będzie z wami”.

Bywa, że jedno spotkanie, jedna rozmowa, jedna chwila wywróci twój świat. Jeszcze przed chwilą miałeś wszystko poukładane i nagle orientujesz się, że nie masz nad życiem kontroli. Taki był wczorajszy dzień. W Warszawie ludzie protestowali przeciw noszeniu maseczek, a ja się dowiedziałem, że zamiast iść do szpitala na operację mam pozostać w domu na kwarantannie. Ludzie szli na wieczorną Mszę św. do kościoła i zobaczyli na drzwiach świątyni kartkę, że kościół zamknięty. O wszystkim zdecydowało jedno krótkie spotkanie, co do którego nikt nie przewidział, jak brzemienne będzie w konsekwencjach.

O tym, że miało się kontakt z osobą zarażoną i zarażającą z reguły dowiadujemy się poniewczasie. Co więcej, ta osoba poniewczasie dowiaduje się, że to ona była źródłem ogniska infekcji. Zaczyna się poszukiwanie ludzi, z którymi miała kontakt, niekiedy niezwykle utrudnione letnimi podróżami i wielością – niekiedy zupełnie przypadkowych – kontaktów .

Zdaję sobie sprawę, że ludzie (ja również) są zmęczeni rygorami sanitarnymi, maseczkami, ograniczeniami i ciągłym gadaniem o panującej pandemii. Przytaczają statystyki pokazujące, że nie tylko liczba zgonów nie rośnie, ale wręcz maleje. Wskazują, że odsetek przechodzących COVID-19 ciężko jest naprawdę niewielki. Zawsze mam w takich sytuacjach dylemat: jaka jest magiczna liczba? 100? 1000? Od kiedy, od ilu chorych czy umierających mam zacząć traktować daną chorobę zakaźną poważnie? Bo choć prawda jest, że na choroby serca i nowotwory choruje i umiera więcej, to jednak one zakaźne nie są.

Wyobraźmy zatem sobie scenariusz, w którym dowiedziawszy się, że miałem kontakt z osobą zarażoną SARS-CoV-2 nic o tym nie mówię mojemu chirurgowi. Przecież miałem robiony wymaz i ja jestem zdrowy (tyle że wymaz był robiony zbyt krótko po spotkaniu, by wirus mógł się rozwinąć). Jeśli sam zostałem zarażony, a tego nie wiem, zacznę zarażać w dniu operacji – nie będą o tym wiedzieli operujący mnie ludzie. Mogę spowodować powstanie ogniska w szpitalu. Wtedy odsetek ciężko chorujących mógłby wzrosnąć znacząco.

Wyobraźmy sobie scenariusz analogiczny, że wiedząc, iż lada moment mogę zacząć zarażać, nie podejmę kwarantanny, nie zamknę kościoła i wszystko będzie się toczyło jakby nigdy nic. Ależ byłby wrzask na nieodpowiedzialność katolickiego księdza, który WIEDZIAŁ, ale nic nie zrobił, nie zapobiegł, nie przeciwdziałał.

Wbrew pozorom, nałożone na nas wszystkich rygory trzymania dystansu i noszenia maseczek nie są nazbyt wysoką ceną, by ograniczyć zagrożenie. Że się nie podobają, że są uciążliwe? To oczywiste. Jestem przekonany, że nikomu nie przypadło chodzenie w maseczce w sklepie czy kościele. Lepiej jednak zgodzić się na tę niedogodność maseczki, dystansu i innych ograniczeń, niż idąc na żywioł doprowadzić do społecznej i gospodarczej katastrofy.

Sukces ma zawsze wielu ojców i tylko porażka jest sierotą, mówi stare porzekadło. Pamiętam gościa, który najpierw zapowiadał, że coś musi zrobić (więc będzie bardzo zajęty), potem zlecał tę robotę innym (którzy i tak mieli co robić), a na koniec oznajmiał wszystkim z dumą godną Onufrego Zagłoby: „Jam to, nie chwaląc się, sprawił”. Tylko jak coś nie wyszło, to jakoś milkł przedziwnie. Wiadomo, winni są inni.

Niemal codziennie po Polsce słychać szum, że ktoś coś zrobił źle, że nie tak powiedział, że zawalił, zmarnował czy ukradł. Oczywiście, oskarżenia dotyczą zawsze kogoś z drugiej strony plemiennej barykady. Nie ma mody na samokrytykę, a tym bardziej przeprosiny; odbierane są jako przyznanie do słabości. Nuda. Znacznie ciekawsze jest zaglądanie do cudzych portfeli czy życiorysów. Co do własnych spraw, w modzie jest prezentowanie „jakości”, byle tylko nikt nie próbował przeprowadzić żadnej kontroli tej jakości. Byle wyglądało dobrze… na facebooku lub instagramie.

Staram się nie oceniać i nie szufladkować ludzi. Sam po wiele razy doświadczyłem dobrodziejstwa bycia zaszufladkowanym. W tym moim staraniu jest jeden wyjątek: dzielę ludzi na tych, którym przez gardło przechodzi „przepraszam” i tych, których na to nie stać. Nie wnikam w powody, dlaczego tacy są; zdaję sobie sprawę, że życie ich brutalnie naznaczyło i dlatego nie umieją ani tego, ani wielu innych rzeczy. Nie oceniam ich w sensie, że są dobrzy albo źli. Po prostu konstatuję: umieją lub nie umieją przeprosić, umieją lub nie przyznać się do winy. Zazwyczaj umieją również wybaczać.

Wolę być wśród takich, którzy mają tę umiejętność uznania swoich słabości. Czuję się przy nich bezpieczniej. Odnoszę też wrażenie, że są mniej skorzy – zazwyczaj – do nie rzucania oskarżeń i potępień na innych. Uznanie własnych braków i niedoskonałości daje wokół nich miejsce innym, wybrakowanym i niedoskonałym, słabym i grzesznym, którzy nie tylko chcą przemienić świat, ale którzy są gotowi zacząć tę przemianę od siebie.

Pamiętam, że gdy po raz pierwszy sięgnąłem po „Fides et ratio”, przebrnięcie przez dokument kosztowało mnie wiele wysiłku i samozaparcia. Nie miałem wyjścia. Wymogi stawiane przez wykładowców były jasne, a oni sami – bezwzględni. Zresztą, po którejś tam lekturze sam zrozumiałem, że mieli rację i potem zacząłem wymagać tego samego. Wiara i rozum muszą iść w parze, bo same nie dotrą nigdzie.

Co ciekawe, przez „wiarę” zazwyczaj rozumie się to, co ponadnaturalne – zarówno w kwestii punktu odniesienia jak i sposobu jej …przeżywania. Rozum ma się odnosić do tego, co podlega ocenie „szkiełka i oka”, czasu i miejsca. Myślę, że takie podziały, jakkolwiek mają swoje uzasadnienie, są na tyle daleko idącymi uproszczeniami, że bardziej wprowadzają w błąd niż wyjaśniają.

Wiara jest łaską, zatem jest darem Boga, który człowiek przyjął i nim żyje. Jest też sposobem postrzegania świata i ludzi, wartości i celów. Jest dalej wiara relacją pomiędzy człowiekiem a Bogiem, obejmującą praktycznie wszystkie aspekty funkcjonowania i wartościowania; w tym wymiarze przenika się ona z miłością (byciem „dla” i „z”, oraz z nadzieją, która odnosi się do wieczności jako celu ostatecznego). Jest w wierze wcale niebagatelny wymiar intelektualny, namysł rozumu odnoszący się do sposobu postrzegania i tłumaczenia rzeczywistości w jej wzajemnych związkach i wewnętrznej celowości. Stąd teologia jako nauka potrzebuje wiary jako swej duszy i rozumu – jako swego ciała.

Oświeceniowo pojmowany rozum – wbrew pozorom – też nie jest jednowymiarowy. Doświadczenie pokazuje, że rzeczywistość opisywana wyłącznie materią – a tylko to podlega szkiełku i oku – jest nadmiernie uproszczona i wyjaśnienia czynione w takim kluczu są zbyt niekompletne, by zadowolić człowieka. Dlatego tworzymy przeróżne nauki humanistyczne, poświęcone naturze człowieka i świata, w którym żyje, historii ludzkiej myśli i historii społeczeństw, zajmujemy się psychologią, muzyką i sztuką. Rozum ma swój, przyziemny obszar „wiary”, którego źródeł bez odniesienia do Boga tak naprawdę nie jest w stanie wytłumaczyć i zrozumieć.

Dramatem współczesności jest coraz mocniej rosnąca w siłę tendencja zanegowania obu skrzydeł ludzkiego rozwoju – wiary i rozumu, na rzecz doznań, przeżyć i użycia. To nie dzieje się po raz pierwszy w historii ludzkości. Jeśli piszę, że jest to dramat współczesności to dlatego, że ilekroć takie tendencje dochodziły do głosu, ogarnięta nimi cywilizacja upadała. Szkoda zatem, że dotyka to czasów współczesnych, bo to nasze czasy i nasza cywilizacja – coraz bardziej niewierząca i coraz głupsza.