Prawowierni i heretycy

Kilka dni kwarantanny, zakończonej negatywnym wynikiem testu, oraz komentarze towarzyszące najpierw zamknięciu a następnie otwarciu kościoła, skłoniły mnie do smutnej refleksji. Podziały pośród ludzi są znacznie bardziej złożone, niż wydawałoby się na pierwszy rzut oka. Kiedyś myślałem, że dzielimy się na wierzących i niewierzących, na prawych i lewych, na pro-life i pro-choice – innymi słowy, że jeśli jest podział, to ma on charakter biegunowy. Myślałem, że w zależności od danej kwestii, dzielimy się na tych, co „tak” i tych, co „nie”, na tych co są „prawowierni” i takich, których można by określić mianem „heretycy”

Stety czy niestety, okazało się to złudzeniem. Jedyna dwubiegunowość odnosi się do „my” i „oni”, przy czym „oni” to nie tylko „lewi” wobec „prawych”, ale także „nie-dość-prawi”, „nie-tak-prawi”, „za-bardzo-prawi” i „nie-w-ten-sposób-co-trzeba-prawi”. Zapewne znalazłoby się jeszcze parę innych dookreśleń, dlaczego „oni” nie są „nami”.

Dotyczy to oczywiście również Kościoła i wspólnoty wierzących. Poszczególne grupy wytykają sobie niewierność Chrystusowi, Kościołowi, Tradycji, Ewangelii, brak miłości Boga i bliźniego, oraz fałsz, szowinizm i zakłamanie. Listę grzechów wytykanych można by ciągnąć w nieskończoność. Tak to jest, gdy rachunek sumienia robi się komuś, a nie sobie.

Punktem spinającym owe wyliczanki jest według mnie przeniesienie punktu ciężkości z Boga na człowieka. Nawet tam, gdzie zarzuty odnoszą się do braku wiary lub szacunku wobec Eucharystii (vide: dyskusja na temat postawy i formy przyjmowania Komunii św.), linia oskarżenia zdaje się być bardziej znakiem osądzania niż wiary, pewnie dlatego, że łatwiej jest patrzeć na innych z góry, niż pochylić się ku nim z miłością. Łatwiej jest potępiać, niż kochać.

Wbrew pozorom, wcale nie zamierzam popierać indyferentyzmu religijnego czy moralnego, ani irenizmu. Innymi słowy – dla tych, którzy nie chcą szukać znaczenia tych terminów – nie akceptuję ani obojętności w sprawach wiary (bo w wierze nigdy nie jest „wszystko jedno”), ani zgody za wszelką cenę. Jednakże uznaję, że nadal obowiązuje Największe Przykazanie: miłości Boga (ponad wszystko) i bliźniego (jak siebie samego). Nie wolno ich sobie przeciwstawiać. Nie wolno ich wyrywać z kontekstu – ani kontekstu biblijnego, ani eklezjalnego. Nie wolno nimi manipulować. Nie wolno w imię miłości nienawidzić, tak jak nie da się w imię jedności niszczyć. Jedność jest owocem wspólnego wysiłku, wspólnego budowania, a nie odrzucenia, zniszczenia i potępienia tych, którzy myślą inaczej.

To prawda, są różnice, których nie da się pogodzić z wiarą i przynależnością do wspólnoty wierzących. Przez wieki swego istnienia Kościół rozpoznał kilka takich obszarów; wśród nich jest świętokradztwo, aborcja, czy radykalne odrzucenie dyscypliny kościelnej. Każdy z tych czynów wyłącza sprawcę ze wspólnoty Kościoła przez sam fakt jego popełnienia. Nazywamy to ekskomuniką latae sententiae. Ale są różnice wewnątrz Kościoła, które ze wspólnoty nie wyłączają, nawet jeśli są grzechami. Tym bardziej nie wyłączają z Bożej owczarni różnice, które grzechami nie są.

Są różnice, które są po prostu różnicami, odmienności, które nie powinny dzielić. Śpieszmy się kochać ludzi. Śpieszmy się kochać, bo niekochani odchodzą. Może się okazać, że zostaliśmy z krwią niesprawiedliwie rozlaną na rękach.